Radyoterapi (ışın tedavisi) 120 yıldan beri, kanser tedavisinde kullanılmaktadır. Esas olarak çeşitli yollarla elde edilen ışın demetlerini kanserli bölgeye yönlendirerek, kanser hücrelerini öldüren bu tedavi, cerrahinin bir tamamlayıcısı, kimi durumlarda da alternatifidir. Radyoterapi sayesinde hastalara daha masum cerrahiler uygulanabilmekte ve böylece yaşam kaliteleri korunabilmektedir.

Örneğin, çok değil, bundan 20-25 yıl önce, dünyada ve buna paralel olarak ülkemizde, meme kanserli hastaların tamamına yakınına mastektomi uygulanıyordu. Yani hastalar memelerini kaybediyorlardı. Gırtlak kanserli hastaların yüzde 90 ına trakeostomi uygulanıyordu. Yani boğazlarına açılan bir delikten nefes alıp veriyorlar, konuşamıyorlardı. Rektum (son barsak) kanserli hastaların yüzde 80 i ameliyattan sonra, karınlarına ağızlaştırılan barsaklarıyla ve bir torbayla yaşamak zorunda kalıyorlardı.

Oysa 1980 lerde dünyada başlatılan radyoterapi araştırmalarının, 1990 ların başında sonuç vermeleriyle birlikte, bu uygulamaların çoğuna gerek olmadığı kanıtlandı. O günlerde meslek hayatımın başlarında olan ben de, Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde kurduğumuz multidisipliner gruplarla birlikte hazırladığım,  bu modern çalışma sonuçlarına uygun  tedavi algoritmalarına göre tedavilere başladım. Bu Türkiye’de bir ilkti. Örneğin meme kanserinde, hastaların en az 3 te 2 sinin memeleri meme koruyucu cerrahi ve arkasından uygun radyoterapi teknikleriyle korunulabiliyordu. Hatta bu şekilde tedavi ettiğimiz hastaların sonuçlarını topladığım çalışma, yıllar sonra Dünya Senoloji (meme hastlaıkları) Kongresi’nde en iyi bildiri ödülünü alacaktı.

Aynı şekilde, gırtlak kanserli hastalar erken dönemde yakalandıklarında –ki çoğu ses kısıklığı ile geldiklerinden erken yakalanmaktadır-      cerrahi yerine uygulanan radyoterapiyle ses telleri korunabilmekte, boğazlarında bir delikle yaşamak zorunda kalmamaktadırlar.

Prostat kanserinde, radyoterapi artık cerrahinin tamamen kabul edilen bir alternatifidir. Yani oldukça güç bir ameliyat olan prostatın çıkartılması yerine modern bir radyoterapi aygıtının sağladığı olanakların, deneyimle birleşmesiyle oluşacak muhteşem ikili sayesinde, artık  eşit –hatta kimi zaman üstün- sonuçlar alınabilmektedir.

Rektum kanserli hastalara cerrahi öncesi uygulanan radyoterapi tümörü küçültüp hatta kimi zaman yok ederek, daha kolay cerrahiler uygulanmasını sağlayabilmekte, hastaların torbaya gerek kalmaksızın barsak devamlılıklarının korunmasına yardımcı olmaktadır.

Bütün bunlar takdir edeceğiniz gibi radyoterapi sayesinde, kanser tedavisinde  açılan muhteşem bir çığırdır. Aslında “gerekttiği kadar yüksek doz uygulandığında, radyoterapinin yok edemeyeceği kanser yoktur” denilebilir. Ama, bu denli yüksek dozlara çıkıldığında çevredeki normal dokuda ağır hasar göreceğinden, radyoterapi dozları, her zaman, tedavi alanına giren normal doku miktarı ve bunun duyarlılık derecesine orantılı olmalıdır.

Yeni yüzyılda, bilgisayar ve robotik teknolojilerindeki olağanüstü gelişmelere paralel olarak, radyoterapi teknolojisinde de büyük atılımlar olmuştur. Artık kullandığımız aygıtlarla, dozu, kanserli bölgeye yoğunlaştırabilme, hatta bu bölge içinde daha yüksek riskli alanlarda daha yüksek dozlar uygulayabilme, ve bunu yaparken de çevredeki normal dokuyu mükemmele yakın koruyabilme olanaklarımız giderek artmaktadır. Bunun sayesinde yukarıda bahsettiğimiz dozlara çıkarak kanseri en azından bulunduğu bölgede tamamen yok edebilme idealimize gün geçtikçe daha çok yaklaşmaktayız.

Ama, unutulmaması gereken, en modern tedavi yöntemlerinin bile ancak deneyim ve ustalıkla birleştiğinde doğru sonuç verebildiği, deneyimsiz ellerde ise aksine son derece zararlı olabileceğidir.